Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocuklar ve ergenler arasında sık görülen bir durumdur. DEHB, dikkat dağınıklığı, hiperaktivite ve dürtüsel davranışlarla karakterize edilir. Bu durum, akademik başarıyı, sosyal ilişkileri ve aile içi dinamikleri etkileyebilir. Çocuk ve genç psikiyatristi olarak, ebeveynlere DEHB konusunda rehberlik etmek ve onlara destek olmak amacıyla bu yazıyı hazırladım.
DEHB’nin Belirtileri
DEHB belirtileri genellikle okul öncesi dönemde fark edilmeye başlar ve ergenlik dönemine kadar devam edebilir. En yaygın belirtiler şunlardır:
- Dikkat Dağınıklığı: Kolayca dikkati dağılan ve görevlerini tamamlamakta zorlanan çocuklar.
- Hiperaktivite: Aşırı hareketli, yerinde duramayan ve sakin kalmakta güçlük çeken çocuklar.
- Dürtüsellik: Düşünmeden hareket eden, sıra beklemekte zorlanan ve dürtüsel kararlar veren çocuklar.
Nedenler ve Risk Faktörleri
DEHB’nin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, genetik faktörlerin önemli bir rol oynadığı düşünülmektedir. Ayrıca doğum öncesi ve sonrası etkiler ve çevresel faktörler de DEHB riskini artırabilir.
Ebeveynler Ne Yapabilir?
Ebeveynler olarak DEHB tanısı konmuş bir çocuğa destek olmak, bazen zorlayıcı olabilir. Ancak, aşağıdaki stratejiler bu süreci kolaylaştırabilir:
- Profesyonel Yardım Alın: Çocuğunuzda DEHB belirtileri görüyorsanız ya da okulda takip eden öğretmenleri tarafından bu belirtilerin olduğu size söyleniyorsa mutlaka en yakın zamanda bir çocuk psikiyatristine görünmelisiniz.
- Bilgi Edinin: DEHB hakkında bilgi sahibi olmak, çocuğunuzun davranışlarını daha iyi anlamanıza ve ona nasıl yardımcı olabileceğinize dair bir temel sağlar.
- Sabırlı Olun: DEHB’li çocuklar, istenilen davranışları göstermekte zorlanabilir. Sabırlı olmak ve olumlu pekiştirme kullanmak önemlidir.
- Düzenli Bir Rutin Oluşturun: Günlük rutinler, çocukların neyi bekleyeceklerini bilmelerini sağlar ve onları organize etmeye yardımcı olur.
- Organizasyon Araçlarından Yararlanın: Takvimler, planlayıcılar ve hatırlatıcılar gibi araçlar, çocuğunuzun görevlerini hatırlamasına ve yönetmesine yardımcı olabilir.
- Okul ile İş Birliği Yapın: Çocuğunuzun öğretmenleri ve okul yönetimi ile işbirliği yaparak, onun eğitim ihtiyaçlarını karşılamak için uygun düzenlemeler yapılabilir.
Tedavi Seçenekleri
DEHB’nin tedavisi, çocuğun yaşına, DEHB’nin şiddetine ve çocuğun bireysel ihtiyaçlarına bağlı olarak değişebilir. Genellikle, tedavi çok yönlü bir yaklaşımı içerir:
- İlaç Tedavisi: DEHB tedavisinin temelinde ilaç tedavisi yatmaktadır. Aileler bu konuda çocuk psikiyatristi olmayan ve dolayısıyla yetkin olmayan kişilerin söyledikleri ile tedaviye başlama konusunda geç kalmamalıdır. İlaç tedavisi dışındaki diğer tedavi seçenekleri destek tedavi seçenekleridir.
- Davranışçı Terapiler: Davranışçı terapiler, çocukların sosyal becerilerini geliştirmelerine, dürtüselliklerini kontrol altına almalarına ve olumlu davranışları pekiştirmelerine yardımcı olabilir. Ebeveyn eğitimi de bu sürecin bir parçasıdır ve ebeveynlere çocuklarının davranışlarını yönetme konusunda stratejiler sunar.
- Okul Bazlı Programlar: Okullar, DEHB’li çocukların akademik ve sosyal becerilerini desteklemek için özel programlar ve müdahaleler sunabilir. Bu programlar, çocuğun öğrenme tarzına uygun özelleştirilmiş eğitim teknikleri içerebilir.
- Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (IEP): DEHB tanısı almış çocuklar için, bireyselleştirilmiş eğitim programları (IEP), onların eğitim ihtiyaçlarını karşılamak üzere tasarlanabilir. IEP, çocuğun özel eğitim ihtiyaçlarını belirler ve uygun destekleri sağlar.
- Sosyal Beceri Grupları: Sosyal beceri grupları, çocukların akranlarıyla etkileşim kurma ve sosyal becerilerini geliştirme fırsatı sunar. Bu gruplar, çocukların sosyal ipuçlarını anlamalarına ve uygun sosyal davranışlar sergilemelerine yardımcı olabilir.
DEHB’li çocukların ve ergenlerin başarıya ulaşmaları için sabır, anlayış ve uygun destek gereklidir. Onların potansiyellerini keşfetmelerine ve güçlü yanlarını geliştirmelerine yardımcı olmak, uzun vadeli başarılarını destekleyebilir. Bu süreçte ailelerin ve çevrenin desteği, DEHB’li bireylerin kendilerine olan güvenlerini artırabilir ve yaşamlarında olumlu değişiklikler sağlayabilir.